Brześć Kujawski – miasto i jego atrakcje

Brześć Kujawski to nieduże miasto leżące w powiecie włocławskim, w miejsko-wiejskiej gminie należącej obecnie do południowej części województwa kujawsko-pomorskiego. Przez ponad 20 lat od reformy administracyjnej w 1975 roku, do kolejnej w roku 1998 gmina i samo miasto wchodziły w skład województwa włocławskiego. Miasto leży nad rzeką Zgłowiączką.

Niewielkie rozmiary oraz niewielka ilość mieszkańców, według danych z roku 2019 w mieście mieszkało na stałe około 4600 osób, powodują, ze Brześć Kujawski jako miasto ma swój unikalny klimat i charakter.

Miasto ma długą historię sięgającą już roku 1250 kiedy to miała miejsce jego lokacja na prawie magdeburskim. Jak nietrudno obliczyć w 2020 roku obchodziło więc 770 lecie swojego istnienia. Początkowo znajdował się w tym miejscu gród a następnie zamek z prawdziwego zdarzenia. Brześć Kujawski był przez długi czas siedzibą książąt kujawskich.  Jest to też miasto królewskie, bowiem to właśnie tutaj przyszedł na świat przyszły król Władysław Łokietek. W XII wieku brzeska twierdza stała się jednym z punktów spornych w konflikcie Polski z Zakonem Krzyżackim o Gdańsk i cały rejon Pomorza. Zakon kilkukrotnie atakował miasto a nawet je zajął na pewien czas. Ostatecznie jednak Brześć Kujawski wrócił pod polskie panowanie.

Brześć Kujawski i jego główne atrakcje – spojrzenie na historię.

Nieduże rozmiary miasta sprawiają, że nie ma tu takiego ogromu atrakcji, jaki napotkamy w większych miastach. Z uwagi na jego specyfikę zdecydowana większość najpopularniejszych miejscowych atrakcji ma związek z historią. Przyjeżdżając więc do Brześcia Kujawskiego musimy się nastawić na to, że duża część zwiedzania zejdzie nam właśnie na zabytki i poznawanie aspektów historycznych miasta. Nie są to jedyne atrakcje, ale trudno wyobrazić sobie Brześć Kujawski bez wycieczki zabytkowo-historycznym szlakiem, na którym poznamy jego specyfikę oraz dzieje.

Ratusz w Brześciu

Z pewnością budynek ratusza miejskiego jest jednym z tych który warto zobaczyć wizytując Brześć Kujawski. Choć obiekt robi niewątpliwie wrażenie warto wiedzieć, że nie jest to oryginalny pierwotny ratusz miejski. Pierwotnie najważniejszy budynek miasta znajdował się na środku, w centralnym miejscu rynku i był budowlą wykonaną w gotyckim stylu. W niezmienionej wersji przetrwał do Potopu Szwedzkiego, kiedy to uległ zniszczeniu na skutek działań wojennych. Pozostałe ruiny stały długo niezagospodarowane i dopiero z początkiem lat 20.tych  XIX wieku postanowiono zmienić ten stan rzeczy. W związku z odbywającą się wówczas, w 1823 roku, regulacją miasta zrujnowane pozostałości dawnego ratusza zostały rozebrane. Nowa siedziba ratusza powstała rok później i została ulokowana przy rynku, a nie w jego centrum. Obiekt powstał według planu i projektu Henryka Marconiego.

Centralny plac miasta – Plac Władysława Łokietka

Ten leżący samym środku miasta Brześć Kujawski plac to pozycja obowiązkowa na liście miejsc do odwiedzenia. Obecnie ten historyczny, zabytkowy plac za sprawą renowacji zyskał ciekawy wygląd, jednak zachowując swój unikalny charakter. Rynek mieści się naprzeciwko budynku ratusza miejskiego i zdecydowanie jest jednym z najstarszych i najbardziej wiekowych miejsc w mieście.

Aktualnie ten czworoboczny Plac Władysława Łokietka zachwyca każdego swoim wyglądem. Jest tu dużo zielonych drzew pod którymi można się schronić podczas upałów. Jeśli chcemy odpocząć możemy skorzystać z którejś z ławeczek. Jest tu tez wiele cieszących oko zadbanych klombów. Plac jest miejscem, które cieszy się ogromną popularnością nie tylko wśród miejscowych. Korzystają i licznie odwiedzają je też przyjezdni, dla których Brześć Kujawski to przystanek na ich turystyczno – wycieczkowej trasie. Można się tu bowiem doskonale zrelaksować oraz odpocząć.

Odwiedzając ten zabytkowy plac nie sposób przeoczyć stojącego na nim od kilkunastu lat pomnika. Przedstawia on postać patrona placu, Króla Władysława Łokietka, dla którego było to miasto rodzinne, w którym się urodził. Król był wybitną postacią, która przeszła do historii kończąc okres rozbicia dzielnicowego. Monument z jego wizerunkiem nie jest co prawda elementem zabytkowym niemniej idealnie wkomponowuje się w całościowy wygląd i aranżację tego miejsca. Pomnik postawiony został 27 września 2008 roku w dniu 677 rocznicy bitwy pod Płowcami. Stojąca na postumencie podobizna władcy przedstawia go w stroju polowym. Jego lewa ręka wsparta jest na mieczu, natomiast po prawej stronie widzimy herbową królewską tarczę z wizerunkiem piastowskiego orła. Autorem projektu pomnika jest miejscowy artysta – rzeźbiarz Tadeusz Wojtasik.

Stojący na rynku pomnik jest jednocześnie miejscem, gdzie ulokowano kapsułę czasu z wiadomościami dla przyszłych pokoleń dotyczących życia mieszkańców na początku XXI wieku. Kapsuła umieszczona jest w specjalnym miejscu pod pomnikiem.

Dawne mury oraz zabytkowe miejskie fortyfikacje

Zwiedzając Brześć Kujawski nie można nie przejść się starymi murami obronnymi z XIV wieku. Co prawda większość z nich nie przetrwała, a te co są to ulegały na przestrzeni dziejów modyfikacjom, jednak dają wyobrażenie o dawnym wyglądzie twierdzy. Mury pod okupacją krzyżacką przeszły częściową modyfikację, co widać na ocalałym fragmencie z charakterystycznym gotyckim układem cegieł. W XVII wieku podczas Potopu Szwedzkiego pierwotne mury miasta uległy w sporej części zniszczeniu. Do XVIII wieku przetrwały jednak obszerne ich fragmenty z dwiema bramami włącznie. Z czasem ich pozostałości ulegały stopniowemu wkomponowywaniu w później powstającą zabudowę. Dzięki temu widzimy dziś ciekawą pod architektonicznym względem całość. Niegdyś miejskie mury otaczały twierdzę półkolem opierając się na wyższej skarpie rzeki Zgłowiączki. Dziś są one integralną częścią zabudowy.

Brześć Kujawski i jego Zamek

Zamek w Brześciu Kujawskim jest kolejnym obiektem, którego nie można nie odwiedzić. Choć w zasadzie określenie „odwiedzić zamek” nie jest tu najbardziej adekwatne, bowiem obiekt, który stoi na jego miejscu nie jest oryginalną historyczną twierdzą, przynajmniej w tej części widocznej nad powierzchnią ziemi. Z oryginalnej zabudowy do dziś przetrwały jedynie oryginalne pochodzące z XIV wieku piwnice, które wkomponowano i ładnie połączono z później wzniesionym tu budynkiem.

Na miejscu można jednak zobaczyć drzeworyt ukazujący oryginalny wygląd zamku oraz zapoznać się z historią brzeskiej twierdzy. Zamek ufundował w XIV wieku król Kazimierz Wielki. Budowla wzniesiona została w obowiązującym wówczas stylu gotyckim. Odwiedzając to miejsce dowiemy się tu między innymi, że na przestrzeni wieków zamek dwukrotnie przeżywał okres dobrej koniunktury i świetności. Po raz pierwszy w późnym średniowieczu był istotnym i jednym z głównych ogniw w polskiej polityce antykrzyżackiej stanowiąc ważny strategiczne punkt na mapie regionu. Drugi raz twierdza Brześć Kujawski zyskała na znaczeniu w drugiej połowie XVI wieku kiedy to stała się siedzibą i rezydencję starościńską rodu Mieleckich.

W późniejszym czasie nastał schyłkowy okres świetności zamku. Jego historia zakończyła się wraz z wojną polsko-szwedzką. Podczas działań zbrojnych w trakcie Potopu Szwedzkiego zamek, podobnie jak duża część murów uległa zniszczeniu. Ocalały jedynie pierwotne piwnice zamkowe ukryte pod powierzchnią, a znajdujące się powyżej zrujnowane pozostałości niszczały aż do czasów zaborów. Na początku XIX wieku, od 1800 roku do swoich potrzeb adaptowały to miejsce władze pruskie stawiając tu karne więzienie. Do budowy nowego obiektu użyto częściowo zachowanych materiałów z ruin dawnej twierdzy. Stan piwnic był jednak dość dobry w związku z czym zdecydowano o ich zachowaniu i postawieniu budynku D kompleksu więziennego na ich fundamencie. Wzniesiony w XIX wieku budynek posiada naczółkowy dach oraz elewację zwieńczoną trójkątnym przyczółkiem. Gdy Polska odzyskała niepodległość budynek przejęły władze krajowe z przeznaczeniem na cele szkolno-edukacyjne a w ramach przebudowy uzupełniono go o elementy klasycystyczne. Do dzisiejszych czasów przetrwały nadal jednak oryginalne piwnice, w których można poczuć ducha dawnej epoki.

Parafialny kościół św. Stanisława Biskupa

Jednym z najstarszych kościołów, jakimi może pochwalić się Brześć Kujawski jest wzniesiony około 1253 roku kościół pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa. Pierwotny wygląd świątyni różnił się jednak od tego, który można podziwiać dzisiaj ze względu na liczne przebudowy a także odbudowy będące skutkiem poważnych pożarów. Najbardziej znaczące były przebudowy prowadzone w XVIII, XIX oraz XX wieku.

Początkiem wieku XVIII, około roku 1710 kościół wzbogacił się o typowo barokowe elementy a dwieście lat później, na progu XX wieku w ramach kolejnej przebudowy doszło do jego zregotycyzowania w efekcie czego pojawiły się charakterystyczne dla tej dawnej epoki elementy. Aktualnie świątynia Św. Stanisława jest budynkiem trójnawowym a w jego wnętrzu widzimy liczne kolebkowe sklepienia. Filarowe arkady podtrzymują muzyczny chów wykończony w stylu neogotyckim. latach 1925-1927 w świątyni pojawiła się, za sprawą prac Juliana Makarewicza typowo modernistyczne polichromie.

Kościół jest bogato wyposażony w elementy pochodzące z różnych okresów jego istnienia. Imponująca płaskorzeźba Pokłonu Trzech Króli powstała około 1520 roku i wykonana jest w stylu późnogotyckim. Z XVIII wieku, z jego początku pochodzi barokowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego. Na wyposażeniu zakrystii są też XV i XVIII wieczne monstrancje, stare kielichy i ornaty. Obejrzeć można tu też liczne wota pozostawiane przez pielgrzymów. Po wyjściu na zewnątrz budynku na jednej ze ścian zakrystii zobaczyć możemy pochodzącą z 1600 roku nagrobną płytę. Do zabytkowych elementów wyposażenia zaliczają się także wykonane w latach 1908-1911 witraże projektu Konrada Krzyżanowskiego, które można podziwiać od środka oraz z zewnątrz a także ołtarze postawione w roku 1917.

Dawny dominikański zespół klasztorny

Dawny, należący niegdyś do zakonu Dominikanów zespół klasztorny to miejsce, przy którym zachowały się najlepszym stanie stare mury obronne miasta. Kompleks obejmuje kościół wraz z klasztorem a ich historia sięga roku 1264 kiedy to Kazimierz Konradowic ufundował tu kaplicę. Kościół św. Michała Archanioła, będący częścią kompleksu powstał w swojej pierwotnej formie w drugiej połowie XIV wieku, natomiast początki klasztoru to prawdopodobnie dopiero wiek XVI. Zakon Dominikanów działał tu bez przeszkód aż do połowy XIX wieku, kiedy to w 1863 roku z rozkazu cara nastąpiła kasata. Obecnie w budynkach tych mieści się zakon sióstr Elżbietanek.

Obecny budynek kościoła nie jest jednak identyczny z tym pierwotnym. W ciągu wieków kilkukrotnie ulegał niszczeniu, po których następowała odbudowa, za każdym razem jednak w nieco innej formie. Powstawały kolejne dobudówki, które zmieniały wygląd całości. Kościół posiada dobudowane w późniejszym czasie elementy miedzy innymi neobarokowe. W jego wnętrzu stojący w centrum ołtarz przedstawia okazały i imponujący pochodzący z XVII wieku obraz Matki Boskiej Różańcowej. Aktualnie kościół przyklasztorny pełni rolę filialnego względem omówionego powyżej kościoła Stanisława Biskupa. Oglądając budynek z zewnątrz możemy zobaczyć między innymi znajdujący się przy zewnętrznej ścianie zewnętrznej kamień, na którym, zgodnie z tutejszą legendą, miał często siadać król Władysław Łokietek.

Kamienice o wartości historycznej

Spacerując po głównym placu miasta nie sposób nie zwrócić uwagi na liczne zabytkowe kamienice, które zachowały się do naszych czasów. Większość zachowanych do dziś pochodzi z XVIII i XIX wieku. Przy Placu Łokietka warto zwrócić uwagę na neoklasycystyczny dom z połowy XIX wieku pod numerem 2, pochodzące z XVIII i zmodyfikowane z kolejnym stuleciu kamienice o numerach 5, 6 i 7 a także nr 8 wybudowaną w roku 1797 w barokowo-klasycystycznym stylu. Imponują też neoklasycystyczne domy przy ulicy Narutowicza 7, 9 oraz 13 z XIX wieku a także klasycystyczna XIX wieczna przy ulicy Reymonta 20 oraz XVIII wieczna w stylu barokowym pod numerem 27. W planie zwiedzania można uwzględnić też stare zabudowania dawnej cukrowni ze schyłku XIX wieku.

Pałac-Cukrownia

Ten zbudowany w 1894 roku wraz z miejscową Cukrownią budynek aż do 1939 roku pełnił funkcję mieszkalną dla kolejnych dyrektorów Cukrowni Brześć Kujawski. Obiekt wykonany jest w stylu eklektycznym i umieszczony na podwyższeniu, na kamiennym cokole. Wrażenie robi z pewnością charakterystyczna ceglana elewacja oraz dominująca nad okolicą okrągła wieża. Obiekt stoi w obrębie mieszkalnej kolonii przy ulicy Okrzei. Wokół niego znajduje się urokliwy park otoczony niskim murkiem wykonanym z kamienia.

Neolityczna osada tuż za miastem – gratka dla pasjonatów prehistorii

Nie lada gratka dla pasjonatów czasów prehistorycznych czeka w okolicach jeziora Smętowo nieopodal granic miasta Brześć Kujawski. Jeśli więc interesują Cię dawne dzieje i początki osadnictwa na tym terenie to koniecznie udaj się w to miejsce.

W okolicy Brześcia Kujawskiego możesz zobaczyć jedne z niewielu  na tym terenie neolitycznych osad. Datowanie wskazuje jej wiek na około V tysiąclecia przed naszą erą. Z badań wiadomo już, że wówczas obszar ten zamieszkiwała grupa nazywana społecznością „długich domów”. Określenie to wzięło się od kształtu budowanych przez nich chat przypominających podłużnego trapezu. Grupa ta była częścią zamieszkujących te tereny ludów brzesko-kujawskich. Ślady ich osadnictwa znajdowano w wielu miejscach na terenie od dzisiejszych Kujaw aż po Wielkopolskę, lecz tym co czyni okolice Brześcia wyjątkową to największa jak dotąd ilość pozostałości po tej grupie ludności.

Według badaczy społeczność ta powiązana jest z najstarszymi znanymi na tych ziemiach grupami rolniczymi słynące z wstęgowych tradycji ornamentowych w zdobnictwie naczyń z ceramiki. Tym co łączy jednym i drugich jest właśnie wydłużony kształt domostw przypominających prostokąt lub właśnie trapez. Odnalezione w okolicy jeziora Smętowo domy miały mieć kształt trapezowy długi na 10,5 do aż 48 metrów. Wyniki badań sugerują, że w okresie największego rozkwitu tej lokalnej osady mieszkało tu około 70 osób oraz 10 długich chat. Oprócz typowo mieszkalnych obiektów odkopano też tu pozostałości „budynków” gospodarczych a także miejsce pochówku zmarłych.

Rozrywka, rekreacja i zdrowie

Brześć Kujawski to nie tylko historia. Tu też odpoczniesz i zregenerujesz organizm. W mieście oraz jego okolicach nie brakuje miejsc gdzie można odpocząć i w otoczeniu przyrody zregenerować swój organizm. Oto kilka propozycji.

Plaża i teren wokół jeziora Smętowo

Po odkryciu starych neolitycznych osad podmiejskie jezioro Smętowo stało się jeszcze bardziej popularne wśród przyjezdnych ale i miejscowych mieszkańców, którzy przyjeżdżają tu spędzić wolny czas i zregenerować organizm.

Ta stosunkowo młoda atrakcja oddana została do użytku zaledwie jesienią 2020 roku i jest to świetnie zaplanowana atrakcyjna alternatywa dla spędzania czasu w mieście. Jej realizacja była możliwa dzięki środkom z budżetu obywatelskiego. Nad brzegiem jeziora postawiono oryginalne atrakcje przyciągające wzrok, zainteresowanie oraz uwagę. Pojawiły się iście hawajskie elementy w postaci zamontowanych na stałe leżaków oraz charakterystycznych parasolek. Aranżacja ta czyni ten teren idealnym miejscem wypoczynku zwłaszcza w wiosenno-letnim okresie. Dodatkowo jest tu Park Street Workout do ćwiczeń i pracy nad kondycją dla dorosłych oraz dzieci. Postawione elementy i konstrukcje pozwalają na wykonywanie takich ćwiczeń jak no pompki czy też podciąganie.

Sport i rekreacja w Rzadkiej Woli

Po sąsiedzku z miastem Brześć Kujawski, na terenie gminy Rzadkiej Woli znajduje się stworzony specjalnie z myślą o najmłodszych plac zabaw. Jeśli przyjeżdżasz odpocząć z dziećmi to warto też zajrzeć poza granice miasta i wybrać się do Rzadkiej Woli. Teren jest bezpieczny dla najmłodszych, doskonale przystosowany i oferuje wszystkie niezbędne podstawowe elementy placu zabaw. Jest tu więc piaskownica, huśtawki i bujak, a także karuzele i zjeżdżalnie. Twoje dzieci z pewnością spędzą tu niezapomniane chwile. Jednak nie tylko najmłodsi będą się tu świetnie bawić. Odpocząć i poćwiczyć kondycję mogą także i rodzice, bowiem do ich dyspozycji jest tu siłownia polowa.

Rehabilitacja i regeneracja w Jutrzenka Medical SPA

Jeśli odwiedzasz Brześć Kujawski i okolicę to wiedz, że rejon tej nie tylko na znaczenie historyczne. W bezpośrednim sąsiedztwie miasta jak i w nim samym są miejsca, gdzie można zregenerować siły i zdrowie w spokojnej, miłej i przyjemnej atmosferze. Jednym z takich punktów jest znajdujące się w Wieńcu-Zdrój uzdrowisko Jutrzenka Medical SPA działające od roku 2015 przy tamtejszej ulicy Brzozowej 1.

Centrum to jest miejscem o wysokim standardzie gwarantującym świetny komfort leczenia właściwy uzdrowiskom. Obiekt ten pełni także rolę sanatorium zapewniającym odwiedzającym optymalne warunki. Rozmiary kurortu imponują. Do dyspozycji gości są tu bowiem 494 pokoje w tym 1 i 2 pokojowe kwatery, kwatery rodzinne oraz apartamenty o wysokim standardzie. Obiekt jest w pełni przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych

W ramach oferowanych zabiegów zdrowotnych można skorzystać z dostępnych na miejscu usług fachowców aby następnie zregenerować siły smacznym posiłkiem w jednej z dwóch jadalni. Cały kompleks posiada podziemne połączenie z Hutnikiem oraz Zakładem Przyrodolecznictwa, w którym można skorzystać z basenu oraz innych propozycji. Jest tu także Aquapark z basenami i saunami, Centrum Medical SPA a dla wieczór można  zakończyć grą w kręgle bądź partyjką bilarda. Do dyspozycji gości jest w pełni wyposażona apteka oraz sklep Pewex. Zainteresowani mogą odwiedzić sklep jubilerski bądź poprawić samopoczucie korzystając z salonu kosmetycznego.

Muzealne atrakcje Brześcia

A teraz coś dla pasjonatów muzealnych atrakcji. Brześć Kujawski i jego okolice mają w tym względzie ciekawe propozycje. Oto przykładowe propozycje.

Muzeum Techniki Rolniczej i Gospodarstwa Wiejskiego w Redczu Krukowym

Położone we wsi Redcz Krukowa muzeum poświęcone jest szeroko rozumianemu rolnictwu. Jest to obiekt prywatny i placówka stworzona przez właściciela Kujawskiej Fabryki Maszyn Rolniczych „Krukowiak” znajdującej się w Brześciu Kujawskim. Obecna siedziba muzeum to dawny zakład produkcyjny, gdzie do 2008 roku odbywała się produkcja. Samo muzeum zadebiutowało rok później, a większość zgromadzonych tu eksponatów należała do rodziny właściciela lub od prywatnych darczyńców.

Muzeum po krótkim czasie podzielone zostało na oddzielne tematyczne placówki. Obecnie funkcjonują także dodatkowe dwa: Kujawskie Muzeum Oręża, Nauki i Techniki, a od 1 lipca 2017 także Kujawskie Muzeum Kolei. W ramach prezentowanych ekspozycji obejrzeć można między innymi maszyny i urządzenia rolnicze, motocykle i samochody, pojazdy konne, a także militaria przedmioty do codziennego użytku, prace ludowych twórców albo przedmioty codziennego użytku. W kujawskim muzeum Kolei przyjrzeć się można z bliska różnym rodzajom lokomotyw oraz wagonów. W Kujawskim Muzeum Oręża, Nauki i Techniki z kolei można zobaczyć np. wierną replikę wozu Drzymały.

Stała ekspozycja archeologiczna w ratuszowej wieży

Brześć Kujawski, co zostało już zaznaczone w  sekcji dotyczącej zabytków, jest miastem o niezwykle bogatej historycznej tradycji. W mieście i jego sąsiedztwie dokonano wielu sensacyjnych odkryć często na skalę nawet światową. Jedną z nich jest odkryta już w latach 30.tych XX wieku przez profesora Konrada Jażdżewskiego neolityczna osada z kultury lendzielskiej, wspomniana już wyżej przy okazji atrakcji historycznych przy jeziorze Smętowo. Wystawa poświęcona temu odkryciu ma charakter stały i rozmieszczona jest na dwóch piętrach wieży brzeskiego ratusza. Zobaczyć można tam wierne, wykonane w skali makiety rekonstrukcyjne z miejsca osady oraz poświęcone tej tematyce prezentacje multimedialne. Obejrzeć tu można plansze pochodzące z wystawy „Prahistoria Brześcia Kujawskiego”.

Wybrane i przedstawione powyżej propozycje miejscowych atrakcji to tylko część tego co oferuje Brześć Kujawski. W samym mieście i jego bezpośredniej okolicy nie brakuje obiektów i atrakcji istotnych z historycznego, ale nie tylko, punktu widzenia. Powyższy przegląd obejmuje tylko wybrane i najlepiej znane pozycje, w oparciu o które można zbudować swój własny indywidualny plan zwiedzania tego uroczego regionu. Brześć Kujawski jest niedużym miastem idealnym na jedno lub dwudniową wycieczkę, o czym będzie traktował jeden z kolejnych wpisów. Jeśli jednak planujemy odwiedzić także okolicę to na kompleksowe zapoznanie się z regionem warto przeznaczyć sobie co najmniej kilka dni. Dzięki sieci hoteli, pensjonatów i podobnych obiektów można z powodzeniem zaplanować wycieczkę objazdową z noclegami w różnych miejscach na trasie, dzięki czemu unikniemy zbędnej straty czasu na dojazdy w przypadku każdorazowego powrotu do jednej „bazy” wypadowej.